In geval van het verbreken van het huwelijk kan de wettelijke onderhoudsplicht omgezet worden in een alimentatieplicht. Voor ongehuwd samenwonenden geldt deze wettelijke regeling niet, maar zij kunnen hierover wel afspraken maken in een samenlevingsovereenkomst. En als ze dat niet hebben gedaan, dan kunnen ze daar alsnog voor kiezen bij beëindiging van de samenleving.

Inkomstenbelasting:

Voor de betaling van alimentatie zijn ex-gehuwden en ex-samenwoners fiscaal gezien derhalve grotendeels gelijkgeschakeld. Dat geldt zowel voor de inkomsten- als de schenkbelasting. De betalingen zijn in de inkomstenbelasting aftrekbaar als onderhoudsverplichting voor zover er sprake is van in rechte vorderbare periodieke uitkeringen en verstrekkingen die berusten op een dringende morele verplichting tot voorziening in het levensonderhoud (artikel 6.3, eerste lid, onderdeel f, van de Wet IB 2001). De belastbaarheid bij de ontvanger is geregeld in artikel 3.101, eerste lid, letter c, van de Wet IB 2001.

Schenkbelasting:

Voor de schenkbelasting is partneralimentatie een schenking, maar deze is vrijgesteld voor zover sprake is van het voldoen aan een natuurlijke verbintenis (artikel 33, 12°, van de Successiewet 1956).

Staatssecretaris:

De begrippen ‘natuurlijke verbintenis' en ‘dringende morele verplichting' zijn volgens de staatssecretaris inhoudelijk gelijk en dienen in dit kader fiscaal ook gelijk te worden behandeld. De staatssecretaris heeft er daarom geen bezwaar tegen om ex-samenwoners hetzelfde te behandelen als ex-echtgenoten. Dit blijkt uit de brief van de Staatssecretaris van Financiën van 24 juni 2015. Er is wel een beperking in de hoogte van de betaalde alimentatie. Voor zover de alimentatie de Tremanormen niet overschrijdt, wordt de uitkering geacht te strekken tot het voldoen aan een natuurlijke verbintenis (een hogere alimentatie dan de uitkomst van de Tremanormen is een probleem). Deze behandeling geldt zowel voor de inkomstenbelasting als de schenkbelasting.

Afkoop alimentatie:

Als er sprake is van afkoop van alimentatie dan is er sprake van ongelijke behandeling tussen ex-gehuwden en ex-samenwoners. De staatssecretaris is van mening dat inkomensoverheveling bij afkoop van alimentatie ongewenst is. Dat heeft alles te maken met de progressie in de belastingtarieven. De betalende ex-partner zal de afkoopsom alimentatie ten laste van het hogere inkomen brengen (belastingvoordeel maximaal 52%), terwijl de ontvangende ex-partner dit inkomen belast ziet in de laagste belastingschijven. De Hoge Raad oordeelde in het arrest van 14 november 2008 (BNB 2010/3) dat het voorkomen van inkomensoverheveling voldoende reden is voor deze ongelijke behandeling tussen ex-gehuwden en ex-samenwoners. Afkoop is bij ex-samenwoners dus een probleem.