In het kader van de aanpak van schijnconstructies wil de regering via een wetsvoorstel de werkgevers verplichten om het salaris van werknemers niet meer volledig contant uit te betalen. Op die manier kan ontduiking van het wettelijk minimumloon effectiever worden bestreden. Per 1 januari 2015 moet minimaal het salarisgedeelte gelijk aan het wettelijk minimumloon giraal overgemaakt worden. Daarnaast mogen werkgevers geen verrekeningen met het wettelijk minimumloon meer toepassen. Het verrekenen van huisvesting of ziektekostenpremies met het minimumloon is een bekende constructie om de regels te omzeilen, maar wordt nu wettelijk ongedaan gemaakt.

Minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid schrijft dat onder meer in de 2^e voortgangsbrief schijnconstructies aan de Tweede Kamer. Het kabinet is akkoord gegaan om het Wetsvoorstel Aanpak Schijnconstructies (WAS) naar de Raad van State te sturen voor advies.

De nieuwe wet regelt dat een aantal ongewenste constructies wettelijk niet meer toegestaan zijn. Tevens krijgt de Inspectie SZW meer mogelijkheden om de regels te handhaven. De WAS is een uitwerking van het Sociaal Akkoord en volgens minister Asscher een belangrijk wapen in de strijd tegen uitbuiting en oneerlijke concurrentie op de arbeidsmarkt: "Fatsoenlijk werk is in ons land niet altijd een vanzelfsprekendheid. Schijnconstructies zijn het onkruid van onze arbeidsmarkt en een klap in het gezicht van hardwerkende werknemers en eerlijke ondernemers. De concurrentie met China zullen we nooit winnen op loonkosten, wel op slimheid en toegevoegde waarde, dat moet het doel zijn."

Tijdens onderzoeken stuit de Inspectie SZW regelmatig op signalen van overtreding van de CAO-voorwaarden. In de nieuwe wet krijgt de Inspectie de bevoegdheid deze informatie door te geven aan CAO-partijen of hun handhavingsinstanties. Om eerlijk loon te kunnen handhaven is het loonstrookje van groot belang. In de praktijk blijkt soms dat loonstroken niet beschikbaar of ondeugdelijk voor controle zijn. In de WAS wordt vastgelegd waar het loonstrookje voortaan aan moet voldoen.

Een ander probleem waar handhavers tegenaan lopen is dat bij onderbetaling van loon of ontduiking van de regels de werkgever soms niet aan te pakken is. Bijvoorbeeld omdat hij ineens onvindbaar is of over de grens is 'verdwenen'. Met name bij grote (bouw)projecten worden werknemers de dupe van dergelijke foute onderaannemers of tussenpersonen. Als zo'n onderaannemer niet aanspreekbaar is, dan zal de aansprakelijkheid voor het loon verschuiven naar de partij die hem inhuurde (de schakel hoger in de keten). Deze 'ketenaansprakelijkheid voor loon' is een effectief middel dat volgens minister Asscher zeker ook preventief werkt: "Als je als opdrachtgever een tussenpersoon in de arm neemt, moet je goede afspraken maken en weten welk vlees je in de kuip hebt. We laten niet meer toe dat de werknemer de rekening gepresenteerd krijgt en kan fluiten naar zijn geld."

In de WAS wordt geregeld dat bepaalde inspectiegegevens op het terrein van arbeidswetten openbaar gemaakt kunnen worden. Bijvoorbeeld als aan een bedrijf een boete is opgelegd. Dit vergroot de openheid over waar de Inspectie inspecteert en hoe bedrijven presteren. Daarnaast heeft de mogelijke openbaarmaking van toezichtresultaten een preventieve werking.

Opmerking BM-Advisering:

Het kabinet heeft met de aanpak schijnconstructies ten doel eerlijke concurrentie tussen bedrijven te bevorderen en een fatsoenlijke beloning voor werknemers te waarborgen.

In het verleden zijn al regels over identificatie ingevoerd. De wetsvoorstellen in het kader van de WAS zijn nog niet openbaar, doch een en ander is al uitlekt. In grote lijnen zullen er zes elementen terug te vinden zijn in het wetsvoorstel:

• Het salarisdeel ter grootte van het wettelijk minimumloon moet giraal aan de werknemer betaald worden.
• Het  is niet langer toegestaan verrekeningen met het wettelijk minimumloon toe te passen.
• Er komen nadere regels waaraan het loonstrookje moet voldoen.
• Via ketenaansprakelijkheid is de hoofdaannemer aansprakelijk voor het loon van de personeelsleden van de onderaannemer. De hoofdaannemer moet nog kritischer worden op zijn onderaannemer. Contractueel meer afdekken.
• CAO’s moeten nageleefd worden. Gegevens van foute bedrijven worden openbaar gemaakt.
• Grensoverschrijdende samenwerking is noodzakelijk. Schijnzelfstandigheid en gefingeerde dienstverbanden moeten tegen gegaan worden. Verkeerd ingevulde buitenlandse A-1 verklaringen moeten opgespoord worden.

Met name in de agrarische sector, transportsector en vleesverwerkende industrie zullen de (nog nader in te vullen) voorstellen mogelijk voor veel ophef zorgen. Er mag niet langer contant uitbetaald worden aan de (veelal buitenlandse) werknemer. Mag er wel giraal betaald worden op een buitenlandse bankrekening van de werknemer? Of moet de buitenlandse werknemer een Nederlandse bankrekening openen? Hoe verhoudt dit zich tot de eis van één Nederlandse bankrekening voor de uitbetaling van toeslagen? Verandert er iets aan de verwerking van loonbeslag bij werknemers?

Werkgevers die kosten van huisvesting  en ziektekostenverzekering voor hun buitenlandse werknemers voorschieten, zullen deze werknemers een machtiging laten ondertekenen waarin zij de werkgever machtigen om de kosten van huisvesting en de premie van een ziektekostenverzekering rechtstreeks te verrekenen met zijn nettoloon.